Deze uitdaging bracht tal van belanghebbenden, onderzoekers en beleidsmakers over de sectoren heen, samen op 23 november te Brugge. Dit, om het maatschappelijke probleem van voedingsgerelateerde aandoeningen aan te pakken, o.a. obesitas, diabetes type 2 en ondervoeding. Hier liggen mogelijkheden voor gezamenlijke initiatieven, het uitwisselen van succesvolle praktijken en het verkennen van samenwerkingen buiten onze landsgrenzen.

Een verbindende opener

Hilde Crevits, Viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, opende met veel toewijding het event. “Mensen stimuleren tot gezonde en duurzame voeding en voldoende beweging, is ontzettend belangrijk. Het Departement Zorg zal daarom verder investeren in preventie. Samenwerken over sectoren en grenzen heen, is daarbij cruciaal. NuHCaS toont vandaag hoe samenwerking kan groeien van onderuit, en hoe we bruggen kunnen bouwen over domeinen heen.”

Op zoek naar de actuele noden en opportuniteiten

De eerste stap in het werken aan impactvolle oplossingen, is het identificeren van de actuele noden en opportuniteiten. De voorbije vier jaar initieerde NuHCaS op basis van stakeholderoverleggen reeds verschillende projecten. “Dit jaar werd verder ingezoomd op specifieke voedselgerelateerde thema’s a.d.h.v. co-creatie sessies, waaronder voeding voor oncologische patiënten, mensen met kauw- en slikproblemen, voeding als gezondheidspreventie, en de samenwerking tussen chefs en zorgactoren. Met dank aan de mede-organisatie van expertisecentra en input van de diverse stakeholders, leverden de brainstorms genuanceerde situatieschetsen op en een basis voor verdere acties”, aldus Karen Verstraete van ILVO. Werp hier een blik op de resultaten. Alle rapporten zijn bovendien opvraagbaar.

Hoe zet het Vlaamse beleid hierop in?

Hierop volgend lichtte Karine Moykens het preventieve gezondheidsbeleid van het Departement Zorg toe. “Positieve resultaten werden reeds behaald in de doelstelling ‘De Vlaming gezonder in 2025’, maar we zijn er nog niet. De voedingsdriehoek werd uitgebreid met milieuverantwoorde voeding, en mits vertaalslag is ze toepasbaar voor een brede waaier aan doelgroepen waaronder chronisch zieken. Daarnaast zetten HALT2Diabetes en de Green Deal initiatieven ‘Duurzame Zorg’ en ‘Eiwitshift op het bord’ verder in op preventie.”

Verschillen en gelijkenissen in het zorglandschap van Vlaanderen en Nederland

“Vlaanderen en Nederland kunnen veel van elkaar leren”, aldus Marcel Van Raaij van het Nederlandse Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Begin 2023 ondertekenden Vlaams minister Brouns en Nederlands minister Adema hiertoe een Memorandum Of Understanding.

Vervolgens werd gewerkt aan een beschrijving van het zorglandschap in beide regio’s. Sommige zaken bleken zeer gelijkend, zoals overgewicht bij de helft van de bevolking, ondervoeding bij 1 op de 5 ouderen, en het lanceren van beleidsinitiatieven rond preventie. Men zag ook opvallende verschillen. Zo is het aantal ziekenhuisbedden per inwoners in Vlaanderen hoger, zijn er meer verpleeghuizen (woonzorgcentra) in Nederland, zijn de cateringcontracten in Nederland beduidend langer, en bestaat er een opvallend intensere betrokkenheid van cateraars bij het ontwerpen van zorgkeukens in Nederland. Vraag hier het volledige rapport op.

Kernboodschappen uit het debat

Wist je dat op vandaag reeds 17 voedingsdeskundigen aan de slag zijn als procesbegeleider ondervoeding, en op die manier koks, zorgverleners en andere medewerkers coachen in woonzorgcentra ter verbetering van het maaltijdgebeuren om ondervoeding aan te pakken? Het Departement Zorg werkt ervoor met partner Instituut Gezond Leven. Elke setting en doelgroep vereisen een specifieke aanpak. Steeds wordt gewerkt met een mix van strategieën om vaardigheden bij te brengen, een stimulerende omgeving te creëren alsook de betrokkenheid van de juiste actoren. Met het oog op preventie startte Fevia samen met Comeos het Nutri-Pact op om voedingsrichtlijnen meer in de praktijk te brengen. Ze investeren tevens in kennisopbouw omtrent nudging. Heel leerrijk zijn goede voorbeelden, zoals de cateringaanpak in AZ Groeninge. Daar wordt gekookt in een centrale keuken, in ontkoppelde lijn. Ze vinden meerwaarde in eigen bereidingen, maar benutten ook de efficiëntie van voorbereide producten. Ze passen verbetertrajecten toe op alle producten, zelfs met coaching door Gault&Milau, en contact tot aan het bed wordt gelegd via de zorgondersteuners. Inspirerend is ook het Nederlandse initiatief ‘Goede Zorg Proef Je’, opgezet door de Nederlandse Alliantie Voeding in de Zorg. In dit programma nemen reeds 80 ziekenhuizen en zorgorganisaties deel, die m.b.v. tools en een lerend netwerk de transitie maken naar een gezond en duurzaam voedingsaanbod voor patiënt, medewerker en bezoeker.

Geprikkeld? Lees hier het verslag na van het uiterst inspirerende debat.

Resultaten van het Foodcare project

Het FoodCare project onstond als één van de eerste kennisopbouwende projecten in de schoot van NuHCaS met als doel  de maaltijdkwaliteit in de zorg te verbeteren. Om optimalisaties te verkennen, werden variaties in bereidingswijze van broccoli, kip en gepaneerde vis uitgetest en werd het effect ervan geëvalueerd op vitamines, kleur, vocht, textuur of krokantheid. Dit werd wetenschappelijk onderbouwd met een experimenteel ontwerp, waarvan de resultaten te vertalen zijn naar de praktijk. Ook een economische benadering van de cateringafdeling in de zorg werd ingesloten. Daarnaast werd verkend hoe een aardappelpuree verrijkt kan worden met eiwitten om de nutritionele waarde te verhogen. Leer meer over hoe je een verbetertraject aanpakt, en over de optimale condities en resultaten die gevonden werden. Contact: Greet.Cleemput@flandersfood.com. Dit project wordt gesteund door VLAIO.

Duurzame en gezonde voedselaankopen

“De Europese Commissie buigt zich momenteel over minimumcriteria om de aankoop van gezonde en duurzame voeding in maaltijdvoorzieningen te stimuleren”, aldus Wim Debeuckelaere van DG SANTE. Dit zal impact hebben op de voedselaankopen van vele scholen, zorgcentra en bedrijven. Tegen eind 2024 zal het JRC (Joint Research Center) een overzicht van criteria presenteren, die vervolgens op vrijwillige of verplichte basis toegepast zullen worden in aanbestedingsprocedures van voedsel.

Interactieve sessies

In deze sessies werden uitdagingen en mogelijke oplossingen verder uitgediept door experten op het terrein. Aarzel niet om contactgegevens en hand-outs op te vragen.

• Gepersonaliseerde maaltijden op basis van selectieve smaaksturing – Bart Geurden (Center For Gastrology) en Lobke Van den Wijngaert (Center For Gastrology)
• Wat zijn de belangrijkste kwaliteitsaspecten van een maaltijd in een zorgomgeving? – Ellen Fierens (Flanders’ FOOD), Karen Verstraete (ILVO), Geertrui Vlaemynck (ILVO)
• Voeding voor mensen met slikproblemen. Hoe breng je aanpassingen in consistentie in de praktijk? Geertrui Vlaemynck (ILVO), Jana Szkudlarski (ILVO)
• Wat bepaalt ons eetgedrag volgens het gedragswiel? Jolien Plaete (Vlaams Instituut Gezond Leven)
• De catering afdeling in de zorg, een economische benadering. Olivier Guiot (ILVO)
• Europese initiatieven voor duurzame voedselaanbestedingen, vraag en antwoord. Wim Debeuckelaere (DG SANTE)
• Hoe bereidingsprocessen in de keuken optimaliseren? Lien Van den Broeck (VIVES), Trui Luyckx (Flanders’ FOOD), Nathalie Bernaert (ILVO)
• Etiketten: hoe houd je ze leesbaar? Do’s en don’ts om gezonde voeding te promoten op het etiket en hoe interpreteer ik de info die op voedingslabels staat? Kaat van Oostveldt (Normec Foodcare)

Sluit je aan bij de NuHCaS community

Blijf op de hoogte van nieuws en events, word lid van de NuHCaS community!

Vragen over dit artikel? Contacteer Karen.Verstraete@ilvo.vlaanderen.be